Wielki Mur Chiński (chin. upr. 万里长城, trad. chin. 萬里長城; pinyin Wànlǐ Chángchéng) – mur obronny, zaopatrzony w bramy i wieże, od Shanhaiguan (nad zatoką Liaodong) do Jiayuguan w górach Nan Shan o długości ok. 2400 km (uwzględniając tylko wiodącą nitkę muru bez bocznych odgałęzień, w wersji pochodzącej z czasów dynastii Ming), mający dawniej chronić Chiny przed najazdami ludów z Wielkiego Stepu. Nazywany jest też „Murem 10000 Li”. (10000 nie powinno być tutaj traktowane dosłownie i oznacza raczej „nieskończoną długość” muru.).
W 1987 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, a 7 lipca 2007 ogłoszono go jednym z siedmiu nowych cudów świata.
Najnowsze badania chińskich naukowców, prowadzone głównie w oparciu o dane satelitarne, określiły łaczną długość budowli na 8851,8 km[1]. Składają się nań odcinki:
- 6259,6 km – mur wzniesiony ludzką ręką,
- 2232,5 km – naturalne bariery, takie jak rzeki i wzgórza,
- 359,7 km – rów.
Historia
Budowa muru trwała ok. 17 wieków. Rozpoczęła się za dynastii Qin, a jej ukończenie nastąpiło w okresie panowania dynastii Ming.
Pierwsze odcinki muru zaczęły już powstawać około VI wieku p.n.e. Były to jednak początkowo tylko oddolne inicjatywy nadgranicznej ludności, nie połączone w żadną całość. Akcję budowania muru jako jednolitej struktury rozpoczął dopiero pierwszy cesarz Chin Qin Shi Huang w III wieku p.n.e. Mur miał być jednocześnie symbolem potęgi władcy. Początkowo kierujący budową mieli do dyspozycji ok. 300 tys. ludzi. Wkrótce okazało się to niewystarczające. Przydzielano następne szerokie rzesze robotników. Przestępców i ludzi uznanych za przestępców kierowano do katorżniczej pracy przy budowie Wielkiego Muru Chińskiego. Wznosili go także rekruci, którym w razie potrzeby wydłużano lata służby. Oblicza się, że w budowę muru zaangażowanych było aż 3,5 mln osób, czyli 69,9% ludności ówczesnych Chin. Praca ponad siły zbierała straszliwe żniwo, w związku z nią zmarło ponad milion ludzi (około 30% obywateli Chin). Towarzyszący jej ucisk spowodował, że rok po śmierci cesarza, w 209 roku p.n.e. chłopi wzniecili powstanie i dynastia Qin upadła. Później budowęumocnień na zmianę wznawiano i porzucano na całe stulecia.
Znaną do dziś postać mur uzyskał dopiero za dynastii Ming (1368), w XIV wieku. Dynastia ta, odczuwając duży nacisk ludów mongolskich, postanowiła zbudować, w oparciu o wciąż istniejące fragmenty starożytnego muru, ciągły system fortyfikacji – od granic Korei aż po pustynię Gobi. System ten składał się nie tylko z samego muru, ale także z przylegających do niego osad nadgranicznych, faktorii handlowych oraz szerokiego na blisko 1 km pasa „spalonej” ziemi. W czasie drugiej wojny chińsko – japońskiej pełnił funkcję linii obrony dla wojsk Kuomintangu Czang Kaj-szeka.
Znaczenie
Oprócz bezpośredniej ochrony przed najazdami ludów z Wielkiego Stepu mur miał duże znaczenie handlowe, ochraniając na całej swojej długości chińską część Jedwabnego szlaku.
Mur, nawet w czasach swojej świetności, nie spełniał nigdy roli fortyfikacji zdolnej przeciwstawić się długiemu oblężeniu przez silną armię. Stanowił jednak dość skuteczną zaporę przed nieskoordynowanymi atakami małych ord, zapewniając względny spokój na terenach przygranicznych i umożliwiając prowadzenie handlu wzdłuż Jedwabnego Szlaku. W sytuacji zmasowanego ataku zorganizowanej armii, mur był niemal całkowicie bezużyteczny i mógł co najwyżej spełniać rolę systemu wczesnego ostrzegania. Do przekazywania wiadomości alarmowych na wypadek zbliżania się nieprzyjaciół służyły wieże sygnalizacyjne rozmieszczone co 100 metrów, na których w nocy zapalano ogień, a w dzień wypuszczano dym, który błyskawicznie był przekazywany wzdłuż całego kraju systemem „od wieży do wieży”.
W jego historii mur był wielokrotnie skutecznie forsowany przez ludy z Wielkiego Stepu (Xiongnu, Turków i Mongołów). W końcu po pokonaniu w XVII wieku dynastii Ming przez Mandżurów, mur znalazł się wewnątrz państwa Nurhaczego i jego następców. W efekcie stracił jakiekolwiek znaczenie strategiczne.
Wielki Mur Chiński jest największą budowlą tego typu na świecie. Wbrew powszechnemu przekonaniu, nie jest widoczny „gołym okiem” z odległego kosmosu (np. z Księżyca), natomiast z niskiej orbity okołoziemskiej widocznych jest też wiele innych budowli, np. autostrady, lotniska czy tamy.
Fragmenty muru
Obecnie większa jego część jest w złym stanie i porozrywana na kilkanaście odcinków o różnej długości (stopniowo odbudowywana); tylko niewielkie fragmenty są udostępnione turystom. W okolicach Pekinu jest 6 takich fragmentów:
- Badaling
- Jinshanling
- Simatai
- Huanghua
- Mutianyu
- Juyongguan
Są również fragmenty takie jak np. Jiankou, które jednak z powodu zbyt złego stanu nie są udostępniane dla masowego ruchu turystycznego.
Ciekawostki
- 9 lipca 2005 r. Danny Way przeskoczył Wielki Mur Chiński na deskorolce. Firma DC Shoes Co. weszła w porozumienie z władzami Pekinu w celu zbudowania największej w historii vert skateboardingu rampy, która miała umożliwić Danny’emu wykonanie tego zadania. Początkowo wyczyn ten planowano na 28 maja 2005 r.
- Co roku na Wielkim Murze odbywa się bieg maratoński – Great Wall of China Marathon.
- Podczas budowy muru żywcem wmurowywano do niego ludzi za nieposłuszeństwo. Gdy niewolnik zmarł (najczęściej na skutek wycieńczenia), chowano go przy murze, żeby zapobiec epidemiom, natomiast wbrew krążącym legendom, nie grzebano wszystkich zmarłych wewnątrz muru, gdyż budowla mogłaby stracić swoją wytrzymałość.