Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła – znany krakowski kościół położony przy ulicy Grodzkiej 54, we wschodniej części placu św. Marii Magdaleny, w pobliżu kościoła św. Andrzeja. Jest to prawdopodobnie największy pod względem pojemności kościół zabytkowy w Krakowie.
Od 1842 roku służy parafii Wszystkich Świętych.
Historia
Jest to pierwsza budowla architektury barokowej w Krakowie. Ufundowana została dla jezuitów przez króla Zygmunta III Wazę. Plan kościoła wykonał prawdopodobnie Giovanni de Rossis, plan ten był realizowany od 1597 roku – najpierw przez Józefa Britiusa, a następnie modyfikowany przez Giovanniego Marię Bernardoniego. Ostateczny kształt kościołowi nadał w latach 1605-1619 Giovanni Trevano i to on jest autorem fasady, kopuły i wystroju wnętrza.
Uroczystej konsekracji kościoła dokonano 8 lipca 1635 roku. W latach 1809-1815 świątynia służyła jako cerkiew prawosławna. Od 1842 roku służy Parafii Wszystkich Świętych. W roku 1960 kościół podniesiono do rangi bazyliki mniejszej.
Architektura
Kościół ma szeroki, jednonawowy korpus z nawami bocznymi o charakterze kaplic, transept z kopułą na skrzyżowaniu oraz prostokątne (krótkie) prezbiterium zamknięte półkolistą apsydą.
Fasada
Dwukondygnacyjna fasada z dolomitu przypomina rzymski kościół Santa Susana Carla Maderny, ale są w niej też echa fasady głównego kościoła jezuickiego Il Gesù w Rzymie.
W niszach znajdują się posągi świętych jezuickich: św. Ignacego Loyoli, św. Franciszka Ksawerego, św. Alojzego Gonzagi oraz św. Stanisława Kostki dłuta Dawida Heela, a nad portalem głównym godło zakonu jezuitów; w górnej kondygnacji św. Zygmunt i św. Władysław.
Ogrodzenie placu z rzeźbami apostołów zostało zaprojektowane przez Kacpra Bażankę, a wykonane w roku 1722 przez Dawida Heela z wapienia pińczowskiego. Dziś, na miejscu XVIII-wiecznych, bardzo zniszczonych oryginałów, znajdują się współczesne kopie (także z wapienia pińczowskiego), wykonane przez Kazimierza Jęczmyka. Przyczyną tego stanu są kwaśne deszcze wymywające twarze rzeźb.
Wnętrze
Stiukowa dekoracja, głównie na sklepieniach, jest autorstwa Giovanniego Battisty Falconiego: w apsydzie prezbiterium są to sceny z życia św. Piotra i Pawła oraz posągi patronów Polski – św. Wojciecha i św. Stanisława. W nawach bocznych dekoracja staje się bardziej swobodna – pojawiają się tam postacie puttów wplecionych w ornamentalne kompozycje i plafony.
Późnobarokowy ołtarz główny z roku 1735 z obrazem Józefa Brodowskiego „Wręczenie kluczy św. Piotrowi” zaprojektowany został przez Kacpra Bażankę.
Wśród elementów wyposażenia wnętrza wyróżnia się nagrobek biskupa Andrzeja Trzebickiego z końca XVII wiek, a także nagrobki rodzin Branickich i Brzechffów.
Oświetlenie wnętrza zostało podporządkowane teatralizacji sprawowania liturgii w baroku: światło miało skupiać się na księdzu odprawiającym mszę świętą, a boczne filary wspierające kopułę miały stwarzać wrażenie kulis teatralnych. W kościele znajduje się także wahadło Foucaulta.
W 1638 roku przy kościele Jezuici założyli kapelę – największą w ówczesnej Polsce. Śpiewało w niej od 80 do 100 osób.
Krypty
W podziemiach kościoła pochowany jest ks. Piotr Skarga.
Wśród elementów wyposażenia wnętrza wyróżnia się nagrobek biskupa Andrzeja Trzebickiego z końca XVII wiek, a także nagrobki rodzin Branickich i Brzechffów.
Oświetlenie wnętrza zostało podporządkowane teatralizacji sprawowania liturgii w baroku: światło miało skupiać się na księdzu odprawiającym mszę świętą, a boczne filary wspierające kopułę miały stwarzać wrażenie kulis teatralnych. W kościele znajduje się także wahadło Foucaulta.
W 1638 roku przy kościele Jezuici założyli kapelę – największą w ówczesnej Polsce. Śpiewało w niej od 80 do 100 osób.
Krypty
W podziemiach kościoła pochowany jest ks. Piotr Skarga.