Kościół Il Gesù w Rzymie – zaprojektowany przez Giacomo della Porta oraz Jacopo Barozzi da Vignola na zamówienie zakonu Jezuitów. Autorem elewacji jest della Porta, rok powstania 1524, natomiast całość budowli powstawała od 1568 do 1584.
Wnętrze świątyni nawiązywało jeszcze do wzorców gotyckich i renesansowych. Nowością było jednak wprowadzenie transeptu pozornego, a więc transeptu znacznie krótszego niż w kościołach gotyckich. Kolejnymi różnicami było pojawienie się płytszego prezbiterium, zredukowanie naw bocznych do rzędów kaplic oraz zlikwidowanie (obecnych w gotyku) łuków tęczowych oddzielających prezbiterium od nawy głównej.
Wskutek tych zmian rzut jedynie nawiązuje do formy krzyża łacińskiego, jako że sama bryła wydaje się być znacznie bardziej zwarta niż świątynie na rzucie typowego krzyża łacińskiego.
Wnętrze kościoła Il Gesù
W fasadzie pojawiają się zdwojone pilastry. Sama fasada została zaprojektowana w taki sposób, żeby jej elementy tworzyły ostre kontrasty światłocieniowe (co później stało się jedną z naczelnych cech baroku).
Wszystko to zaburzyło tak cenioną do tej pory harmonię i umiar. Budowla robi więc wrażenie ozdobnej i wyrafinowanej. Stanowi zapowiedź nowego stylu w budownictwie – baroku.
Polskimi odpowiednikami Il Gesù są:
- kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie
- Kościół Bożego Ciała w Nieświeżu