Architektura (gr. ἀρχιτεκτονική – architektonike) – nauka i sztuka projektowania, konstruowania i wykonywania budynków oraz innych budowli przestrzennych. Architektura zajmuje się również organizowaniem przestrzeni używanej przez człowieka. Osoba posiadająca wykształcenie w dziedzinie architektury oraz uprawnienia do wykonywania projektów budynków nosi tytuł architekta.
Szersza definicja architektury obejmuje projektowane we wszelkich skalach. Sposobem rozplanowania miast i osiedli ludzkich oraz włączeniem ich w istniejący układ przyrody i infrastrukturę zajmuje się urbanistyka, ruralistyka, architektura krajobrazu oraz planowanie przestrzenne. Projektowaniem elementów budynku i jego wyposażenia w małej skali zajmuje się architektura zieleni, meblarstwo, projektowanie przedmiotu, projektowanie wnętrz oraz pokrewna mu scenografia.
Nauką zajmującą się projektowaniem konstrukcyjnych elementów budynku, ich wielkości i wzajemnego usytuowania jest inżynieria lądowa.
Dzieło architektury
Obiekt, dzieło architektury, powinien odpowiadać zamierzonej funkcji, celowości technicznej, wymaganiom ekonomicznym i estetycznym, a przede wszystkim, dążeniom i oczekiwaniom użytkowników jego przestrzeni.
Realizacja obiektów architektonicznych wymaga korzystania z osiągnięć innych dyscyplin, m.in. sztuki, filozofii, inżynierii, techniki, budownictwa, statyki, socjologii, psychologii, urbanistyki, nauk ekonomicznych. W ciągu wieków zmieniały się zarówno zakres obowiązków i koniecznej wiedzy architekta, jak i samo pojmowanie architektury.
Różne definicje architektury
- Potoczne rozumienie związane jest z pochodzeniem słowa architektura: architectura (łac.), zapożyczonego przez Rzymian z greckiego architekton – budowniczy.
- Według Witruwiusza (O architekturze ksiąg dziesięć) architektura polega na zachowaniu trzech zasad: trwałości (Firmitas), użyteczności (Utilitas) i piękna (Venustas).
- Według Le Corbusiera (Vers une architecture). (…) Sześcian, stożek, kula, walec czy ostrosłup to wielkie formy podstawowe, które ujawniają się w świetle; ich obraz jest dla nas jasny i łatwy do zrozumienia, jednoznaczny. Dlatego są to piękne, najpiękniejsze kształty.
- Według Egona Eiermanna (Grosse Architekten): Architektura nie ma nic wspólnego ze sztuką, stanowi czysty proces rozumowania. Architektura powstaje dziś wedle uwarunkowań ekonomicznych, konstrukcyjnych i funkcjonalnych.
- W „Ilustrowanej encyklopedii dla wszystkich” termin architektura jest objaśniany jako sztuka projektowania i kształtowania budowli.
- Niektórzy ze współczesnych neomodernistów (jak np. Vacchini, Snozzi, Galfetti) definiują architekturę, jako rzecz bezużyteczną, która pojawia się dopiero wtedy, gdy potrafimy przekroczyć granice banalnej użyteczności.
Światowy Dzień Architektury przypada 1 lipca.
Architektura jako dyscyplina
Architektura jako szeroko rozumiana dyscyplina zajmuje się:
- zagospodarowaniem przestrzennym kraju;
- planowaniem miast, osiedli, wsi;
- wznoszeniem budowli.
Do architektury zalicza się szereg dyscyplin:
- ruralistyka
- planowanie przestrzenne
- urbanistyka
- architektura wnętrz
- architektura krajobrazu