Manufaktura Ceglarska na Zamku w Gniewie

Manufaktura Ceglarska” na Zamku w Gniewie, to inicjatywa mająca na celu produkcję ceramicznych elementów architektonicznych przy zastosowaniu tradycyjnej technologii. Manufaktura specjalizuje się głównie w architekturze średniowiecznej. Inicjatorem stworzenia Manufaktury jest firma „Rogiński Warsztat Artystyczny”.

„Rogiński Warsztat Artystyczny” jest firmą rodzinną. Od 2000 r. zajmujemy się produkcją wyrobów ceramicznych. W roku 2002 we współpracy z kasztelanem Zamku w Gniewie, Jarosławem Struczyńskim, postanowiliśmy stworzyć eksperymentalną pracownię ceramiki. Warsztat zlokalizowany wśród nastrojowych murów podzamcza stanowi integralną część zamku (dostępną dla zwiedzających) – jego rolą jest poznawanie i popularyzacja starych technik ceramicznych, szczególnie tych związanych ze średniowieczem. „Archeologia stosowana” – to pojęcie, które staramy się studiować, wcielać w życie i propagować, zaś zadanie jakie sobie postawiliśmy, to produkcja (w oparciu o technologie tradycyjne) materiałów budowlanych i elementów architektonicznych. Nasza pracownia przybrała nazwę: „Manufaktury Ceglarskiej na Zamku w Gniewie”.

gniew-mur-006.jpggniew-mur-005.jpg

Właściciel Warsztatu, Łukasz Rogiński, jest uznanym na wybrzeżu artystą grafikiem, absolwentem Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Ceramiką zajmuje się od roku 1989. Prace artysty znajdują się zarówno w zbiorach publicznych jak i prywatnych, w Polsce i zagranicą. Współwłaścicielem firmy jest syn Łukasza – Grzegorz, również absolwent Gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Przyjazna technologia

Początkowo nasz produkcja była nastawiona jedynia na potrzeby renowacji miejscowego zamku, jednakże w trakcie powstawania pracowni okazało się, że pomysł ten spotka się z dużym zainteresowaniem oraz życzli­wością wielu osób i instytucji. W związku z tym zaczęli­śmy stopniowo „dopracowywać” naszą ofertę, kierując ją do instytucji (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Muzeum Zamkowe w Malborku) oraz do firm i osób związanych z konserwacją zabytków. Zainteresowanie osób prywatnych spowodowało dalsze poszerzenie oferty o elementy związane z wystrojem, urządzaniem i wykańczaniem wnętrz.

„Manufaktura Ceglarska” bazuje przede wszystkim na ręcznych metodach obróbki ceramiki. Większość wyro­bów jest wypalana w piecu gołopłomiennym, opala­nym węglem i drewnem. Wypał taki często pozostawia charakterystyczne ślady „malowania ogniem”, tworzące przypadkowy i zawsze piękny wzór barw. Wzór ten jest szczególnie dobrze widoczny w projektowanych przez nas podłogach. Uważamy, że stosowanie tradycyjnych technologii kreuje produkt, który jest przyjazny ludziom i buduje naturalny, ciepły klimat w najbliższym otocze­niu człowieka – w jego domu.

podloga-cotto-2.jpg

Praca z ceramiką wymaga połączenia kilku szczególnych umiejętności, takich jak wrażliwość na formę, kolor czy fakturę oraz cierpliwość i wiedzę w zakresie technologii. Cechy te w połączeniu z dużym doświadczeniem projek­towym pozwalają nam podchodzić do każdego zlece­nia w sposób indywidualny. Chcielibyśmy, aby produkty nasze traktowane były jako autorska forma ekspresji. Stosowane przez nas metody pozwalają na adapta­cję starych wzorów do współczesnych potrzeb i wa­runków. Dobrym przykładem są produkowane przez nas licówki, które imitują fakturę i wątek muru śre­dniowiecznego (główka + wozówka). Licówki stoso­wać można np. na elewacje budynków ocieplonych styropianem lub też we wnętrzach (np. przyklejając je bezpośrednio do płyt g-k). Jeśli zachodzi taka potrze­ba, wymiary licówek mogą zostać dopasowane do potrzeb klientów. Innym przykładem udanego mariażu starych i nowych technologii są płytki podłogowe. Ze względu na ich ręczne wykonanie posiadają one porowatą strukturę, która czyni je słabszymi niż formowane maszynowo płytki glazurowane. Jednak w praktyce cecha ta dosko­nale współgra z systemami ogrzewania podłogowego – płytki z Manufaktury Ceglarskiej dobrze przewodzą ciepło, oddając je bez zbędnych strat do ogrzewanego pomieszczenia. Jeśli zaś chodzi o ich trwałość, to nale­ży pamiętać, że płytki wykonywane w podobny spo­sób istnieją i są często nadal eksploatowane w obiek­tach liczących sobie kilkaset lat. Nasza najstarsza reali­zacja z wykorzystaniem płytek podłogowych liczy sobie zaledwie lat osiem, trudno więc cokolwiek powiedzieć o trwałości wyrobów.

Odniesienie sukcesu w ceramice wymaga nie tylko opanowania umiejętności wytwarzania przedmiotu. Ogromne znaczenie ma także rodzaj materiału jaki wykorzystuje się w produkcji – „Manufaktura Ceglarska” na Zamku w Gniewie korzysta tylko i wyłącznie z pro­fesjonalnych mas klinkierowych, których używają także takie firmy jak CRH Klinkier czy FCB Wacław Jopek.

Technologia produkcji

Kluczową sprawą jest rodzaj i przygotowanie materia­łu, na którym pracujemy. Trzeba pamiętać, że wyro­by gliniane (szczególnie w branży budowlanej) nie są wykonywane ze zwykłej, wykopywanej z ziemi gliny. Mówiąc współcześnie o materiale ceramicznym mamy na myśli różne masy ceramiczne. Masy takie zawierają bardzo wiele różnych dodatków, których postać i za­wartość w znacznym stopniu zależą od miejsca pocho­dzenia: regionu i złoża. W początkowym okresie naszego istnienia próbowa­liśmy korzystać ze złóż lokalnych oraz mas ceramicz­nych, na których pracują lokalne cegielnie – okazało się jednak, że masy te nie posiadają zadowalających nas właściwości i jakości. Wykorzystując nasze wcześniejsze kontakty nawiązaliśmy współpracę ze znaną w branży Klinkiernią Ołdrzychów (grupa Wacław Jopek), więk­szość naszej produkcji opiera się na doskonałej jako­ści masie klinkierowej pochodzącej z tego właśnie zakładu. Korzystamy także z doskonałej jakości mas kamionkowych pochodzące z Gozdnickich Zakładów Ceramicznych (grupa CRH Klinkier). Różne rodzaje mas łączymy ze sobą, tworząc pożądane przez nas efekty, kolory i struktury. Uzyskiwane przez nas kolory są wypadkową składu masy oraz tempera­tury osiąganej podczas wypału.

katedra-olsztyn-007.jpggniew-mur-0071.jpg

Formowanie wyrobów

Formowanie wyrobów powstających w Manufakturze odbywa się za pomocą sposobów od wieków stosowa­nych w ceramice przez wszystkie cywilizacje. Główną wykorzystywaną przez nas metodą jest wyklejanie/wyci­skanie w formie, sposób ten nadaje się znakomicie do produkcji kafli, licówek. Formy jakich używamy, wykonujemy sami, w zależności od pożądanego wymiaru przedmiotu. Do ich wykona­nia stosujemy stal lub drewno.

Ciekawostką tutaj jest sposób wykonania kształtek gzymsowych. W pierwszej kolejności formujemy „cegłę” o zadanym formacie, później wkładamy ją do formy drewnianej o otwar­tym boku z wyciętym profilem. Tnąc cegłę wzdłuż pro­filu otrzymujemy odpowiednią kształtkę. Inne metody to formowanie na toczku ceramicz­nym oraz wylepianie gotowych przedmiotów z wał­ków lub plastrów. Ostatnia metoda mimo, że praco­chłonna i długotrwała, to umożliwia tworzenie przed­miotów o dużych rozmiarach – przykładem jest tutaj dzban o wysokości 170 cm wykonany na zamówienie Zamku w Gniewie.

Wypalanie przedmiotów

Sercem każdego zakładu ceramicznego jest piec słu­żący do wypalania wyrobów. Piec, na którym pracu­jemy należy do grupy tzw. pieców gołopłomiennych. Nazwa pieca bierze się ze sposobu jego funkcjonowania – płomień z palenisk wchodzi bezpośrednio do komo­ry pieca i dopiero stamtąd do przewodu kominowe­go. W takim piecu płomień bezpośrednio oddziału­je na przedmioty tworząc nieraz bardzo ciekawe, nie­równomierne przebarwienia. Wyroby do wypału usta­wia się bezpośrednio jedne na drugich, np. jednorazo­wo do komory o pojemności 7 m3 wchodzi ok. 1200 pełnych, dużych cegieł gotyckich. Piec opalany jest węglem i drewnem, cykl wypału trwa około 5 dni palenia i kilku dni, w czasie których piec sty­gnie. Trzeba dodać, że powolne stygnięcie jest również bardzo ważnym etapem produkcji.

podloga-cotto-1.jpg

Po rozładowaniu pieca odbywa się sortowanie i ewen­tualna końcowa obróbka wyrobów. Niektóre produk­ty, jak np. kafle podłogowe wymagają dodatkowych zabiegów mających na celu poprawę ich właściwości użytkowych. Używając odpowiednich preparatów kafle są natłuszczane, aby uzyskały gładką, nie przyjmującą zanieczyszczeń powierzchnię. Kafle wykonane tą meto­dą nadają się doskonale do salonów czy korytarzy, naj­starsza nasza realizacja tego typu podłogi wykonana została w 1995 r. i jak do tej pory nie wykazuje żadnych śladów zużycia.

Niekiedy zamawiający chce podbarwić elemen­ty przeznaczone na elewacje, głównie chodzi tu o liców­ki, które dzięki temu uzyskują „jeszcze starszy” wygląd. Sposób podbarwiania wypalonego przedmiotu jest pro­sty – wcieramy w jego powierzchnię zawiesinę tlenków metali i środków natłuszczających. Trwały efekt kilku­setletniego brudu jest gwarantowany. Inną metodą barwienia jest angobowanie. W tej meto­dzie przed wypaleniem w piecu na wysuszony wyrób napylana jest delikatna zawiesina tlenku i masy glinia­nej w innym kolorze (zależy on od rodzaju tlenku uży­tego w zawiesinie – angobie).

Klienci

Oferta Manufaktury jest skierowana przede wszystkim do firm oraz instytucji związanych z ochroną zabytków. Szybko jednak się okazało, że oferta są zainteresowane również firmy i jednostki samorządowe, które są zobo­wiązane do dbania o wygląd swoich miast czy dzielnic. Naszym niejako naturalnym klientem są muzea, na zle­cenie których przygotowujemy różne elementy ekspo­zycji, jak np. kopie dawnych wyrobów ceramicznych czy elementy imitujące elewacje dawnych budynków (licówka gotycka). Naszymi klientami są również osoby prywatne, dla któ­rych projektujemy i wykonujemy zabudowy kominków – tylko przy użyciu wytworzonych przez nas materia­łów, niekiedy specjalnie wymyślonych na potrzeby danej realizacji.

Terminy realizacji

Bardzo ważną sprawą dotyczącą realizacji inwesty­cji jest pytanie o termin jej zakończenia. Manufaktura Ceglarska opiera się na tradycyjnych metodach pro­dukcji i w związku z tym jesteśmy ograniczeni wymo­gami technologii. Głównym problemem jest tutaj susze­nie uformowanych przedmiotów, które odbywa się na powietrzu („suszarnia naturalna”). Proces ten, w zależ­ności od pogody, trwa zwykle około miesiąca i nie ma możliwości jego skrócenia. Składając u nas zamówie­nie trzeba się liczyć z co najmniej miesięcznym termi­nem realizacji.

Kontakt z Manufakturą

Manufaktura Ceglarska na Zamku w Gniewie